کنه گرد آلود خرما (تفتوک)

 

کنه گرد آلود خرما

OligonychusAfrasiaticus

(Paratylenychus Afrasiaticus)

 

کنه تارتن خرما جزء آفات کلیدی خرما در خوزستان است . این کنه همه ساله از اوایل خرداد ماه بر روی میوه های جوان و نارس ظاهر و تا اواسط مرداد ماه از آنها تغذیه می کنند . این آفت که در شرایط خشک بهترین نشو و نما را دارد و می تواند باعث خسارت جدی به میوه ها شود . میوه های مورد حمله رنگ سبز خودشان را از دست داده و بعداً با تداوم تغذیه خشک و چروکیده می شوند .

شکل شناسی

تخم

تخمها به رنگ سفید متمایل به زرد ، بسیار شفاف ، به شکل کروی و به قطر ۱۲۰ میکرون بوده و روی سطح میوه ها و داخل تارهای عنکبوتی دیده می شود . تارها با جذب غبار باعث ایجاد حالت گرد آلودگی در درخت می شوند.

لارو

بدن بهرنگ سفید متمایل به زرد و یا سفید تیره بوده و بعضی اوقات به رنگ زرد نارنجی نیز دیده می شود . چشمها قرمز درخشان بوده و سه جفت پا دارد . گاهی در کناره های بدن پوره نقطه های نامنظم به رنگ بدن جانور ولی کمی تیره تر وجود دارد .

کنه بالغ

رنگ بدن سفید تیره مخلوط با کمی زرد است . شکل بدن کنه بیضی ولی انتهای شکم کنه نر باریک شده و به شکل مثلث درآمده است . اندازه کنه ماده بالغ ۳۰۰ میکرون و نر ۲۰۰ میکرون است . استریای اپیستوزومایی افراد ماده در بین موهای پشتی – مرکزی f1 طولی ، طولی سنسیلوم تشکیل شده و در طرفین پروپودوزما لکه تیره ای وجود دارد که هنگام غذا خوردن جانور آشکارا دیده می شود . پوست بدن نرم و سطح آن شیارهای بسیار ظریف دارد . در طرفین بدن کنه های ماده ۱۳ جفت مو (درچند ردیف) به صورت دسته های ۲ ، ۴ ، ۶ ، ۴ ، ۴ ، ۲ تایی از راس به انتها مشاهده می شود ، طول سنسوری انتهایی پالپ ۵/۱ برابر عرض آن می باشد . روی برآمدگی پیش پنجه دو جفت موی قلابی شکل وجود دارد . آئدگوس به سمت پشت خمیده شده و دارای کره بزرگی است .

خسارت

این کنه از شیره نسوج برگهای جوان و بخصوص میوه های خرما تغذیه می کند و در اثر تغذیه آن رنگ طبیعی برگ و میوه ها تغییر یافته و به رنگ خاکستری مایل به سفید و یا زرد کمرنگ در می آید . میوه های آسیب دیده شکاف برداشته و مواد قندی و شیره نباتی از آن خارج می شود ، پوست میوه نیز سخت و خشک می گردد . کنه ها برای حفاظت و انتقال خود از شاخه ای به شاخه دیگر تار می تنند و در زیر تارها به فعالیت می پردازند . هنگام طغیان آفت خوشه های خرما منظره ای غبارآلود به خود گرفته و میوه ها به رنگ قرمز تیره در آمده و چروکیده و نامرغوب می شوند و قبل از رسیدن می ریزند .

در بعضی مناطق کشور که محصول خرما دیرتر می رسد خرماهای مبتلا را قبل از ریزش به مصرف خوراک دامها می رسانند . در ایران در استان خوزستان و اطراف بوشهر ( بندر خلیج فارس ) خسارت این آفت زیاد و در سالهای طغیانی به بیش از ۴۰% محصول خرما آسیب می رساند . در اثر تغذیه این آفت برگهای آلوده به زردی می گرایند و تارهای فراوانی در جمعیت بالا تولید می کنند که سبب جلب گرد و خاک می شود بطوری که نخلهای آفت زده حالت خاک آلود به خود می گیرند . میوه های آفت زده آب خود را از دست داده و چروکیده می شوند . سطح آنها از تار و گرد و خاک پوشیده می شود .

گاهی سطح میوه ها شکاف برمیدارد . بطور کلی درختان آلوده ضعیف شده و خسارت آفت در باغاتی که از نظر آبیاری و سایر عملیات زراعی در شرایط نامطلوب باشد شدیدتر است .

کنه گرد آلود

زیست شناسی

این کنه نیز دارای فرمهای زیستی تخم ، لارو و پوره سنین ۱ و ۲ و بالغ است . در فاصله هر سه مرحله ، یک استراحت بین فرمهای زیستی لاروی تا بلوغ دارد .

مزرعه

این کنه در شرایط طبیعی آب و هوایی اهواز خرداد تا آبان ماه بر روی میوه های خرما ، همچنین روی ذرت ، نیشکر و سورگوم فعالیت دارد . رمستان گذرانی به صورت کنه ماده تلقیح یافته در جمعیت های بسیار کم در لابلای الیاف و تنه و تاج نخل خرما یا در خاک مرتباً افزایش یافته و در اوایل تا اواسط مرداد ماه به حداکثر میزان خود می رسد و سپس جمعیت آن کاهش می یابد . در شرایط تابستان اهواز دوره زندگی یک نسل این کنه در ۱۰ روز تکمیل می گردد .

این کنه سالیانه می تواند ۱۲ – ۱۰ نسل تولید نماید . نسبت جنسی این کنه در شرایط طبیعی تقریباً یک به سه است یعنی به ازای هر کنه نر ۳ کنه ماده در جمعیت آفت دیده می شود . این کنه می تواند از طریق نرزایی نیز تولید کنه های نر نماید . گرما در ازدیاد نسل و فعالیت این کنه بسیار موثر است بطوری که هر اندازه دما زیاد باشد فعالیت و تراکم کنه ها نیز افزایش می یابد . آن همچنین در ۴۵ درجه سانتیگراد و در معرض مستقیم نور آفتاب به خوبی فعال می باشد و در درجات بالاتر نیز به وسیله رشته تارهای ابریشمی به قسمتهای سایه دار درخت منتقل می شوند . شدیدترین حمله و بالاترین تراکم جمعیت کنه ها در جنوب ایران در ماه های تیر و مرداد بروز می کند که میوه های خرما در این زمان خارک هستند. با رسیدن میوه ها کنه ها خود را به روی سایر میوه های سبز واریته های دیررس منتقل می کنند . در فصول مساعد بهار و تابستان تعداد تخم کنه افزایش می یابد .

به تدریج که هوا سرد می شود تعداد تخم کنه ها کاهش می یابد ، محل تخم گذاری قاعده برگچه ها ، روی میوه ها ، مخصوصاً قسمت دم و انتهای میوه و خوشه خرما است . گاهی نیز تخم ها لای تارهای ابریشمی بطور پراکنده دیده می شود .

عوامل متعددی در انتقال این کنه از باغی به باغ دیگر دخالت دارند. این عوامل شامل باد ، پرندگان ، حشرات و مخصوصاً در خوزستان یک نوع زنبور زرد به نام Polistes hebraeus F هستند.

در مناطق گرم و خشک و مخصوصاً جاهایی که نخیلات آبیاری نمی شوند و یا اینکه تعداد دفعات سالیانه آبیاری کم است و مواظبتهای فنی باغبانی رعایت نمی گردد ، آلودگی و تراکم جمعیت کنه ها زیاد می باشد .

روشهای کنترل

زراعی

۱- استفاده از ارقام مقاوم ؛ بعضی از واریته های خرما از جمله طاهدی و کبکاب نسبت به این آفت از خود مقاومت نشان می دهند . لذا می توان از آنها بعنوان پایه مقاوم بهره گیری نمود .

۲- کشت سبزیجات ، یونجه و شبدر بین درختان خرما ؛ میانه کاری بین نخیلات از طریق کشت سبزی و صیفی و گیاهان علوفه ای مانند یونجه و شبدر هم به درآمد نخلبندان کمک می کند و هم با آبیاری منظم از طریق افزایش رطوبت نسبی محیط، شرایط را برای افزایش جمعیت و خسارت آفت نامساعد می سازد و در نتیجه از میزان مصرف سموم کاسته می شود . بنابراین سرسبز بودن فواصل بین درختان در کاهش جمعیت آفت بسیار موثر می باشد

 

کنه گرد آلود

 

 

بیولوژیکی

این کنه در شرایط مناطق جنوبی کشور دارای دشمنان طبیعی فراوانی است لذا در هز منطقه باید وضعیت دشمنان طبیعی بررسی و ارزیابی شود . در شرایط طبیعی منطقه کفشدوزک کنه خوار Stethorus gilivfronsجمعیت قابل توجهی دارد .
برای حفاظت و حمایت از آنها باید با انتخاب زمان مناسب و کاربرد سموم هرچه انتخابی تر از اثر عوامل طبیعی کنترل کننده کنه ها ، بهره گرفت.

 

کنه گرد آلود

شیمیایی

بهترین زمان سمپاشی علیه کنه گرد آلود خرما در استان خوزستان و سواحل خلیج فارس نیمه اول خرداد ماه است . در اکثر کشورهای خرماخیز جهان گردپاشی با گل گوگرد را به نسبت ۲۵% گل گوگرد مخلوط با ۷۵% پودر تالک به میزان ۱۰۰ گرم برای هر خوشه توصیه می شود .

چنانچه رطوبت محیط کافی نباشد می توان از گوگرد های قابل حل در آب مانند الوسال و اولتراسوفر و … برای سمپاشی استفاده کرد . باید توجه کرد که مخلوط گوگرد وتابل با آب کاملاً یکنواخت باشد و مقدار مصرف آن متناسب با درجه حرارت هوا بوده و زیاد نباشد زیرا در غیر اینصورت ذرات گوگرد مدتها روی دانه های خرما باقی می مانند و درختانی که در معرض مستقیم نورآفتاب باشند بر روی دانه های خرما لکه های قرمز رنگ ظاهر می شود و ایجاد سوختگی می نماید ؛ در نتیجه از مرغوبیت و ارزش اقتصادی میوه کاسته می شود .

ترکیبات گوگردی فوق روی مراحل فعال کنه شامل لارو و پوره ها و کنه های بالغ موثر است ولی روی تخم اثری ندارد . گردپاشی در صیح زود در هنگامی که باد نباشد توصیه می گردد . مبارزه علیه کنه به وسیله ترکیبات گوگردی بایستی یک ماه بعد تکرار شود .

 

کنه گرد آلود

 

مسئله ای که درخور توجه و دقت می باشد این است که در اکثر مناطق خرماخیز کشور هجوم کنه مصادف با فعالیت نسل دوم کرم میوه خوار Batrachedra Amydraula Meyrبوده و در همین زمان ( ۱۰ تا ۲۰ خرداد ماه ) نیز بعضی از آفات دیگر خرما مانند سوسک چوبخوار Pseudophilus Testaceus Gah و زنجره Ommatissus Binotatus هستند . از این نظر بهتر است سم تدیون V18 ، پروپال و کلتان به میزان یک در هزار را با سموم دیگری مانند مالاتیون ۵۷% به میزان ۵/۱ در هزار ، اتیون به میزان ۲ در هزار و یا دیازینون ۶۰% به میزان ۵/۱ در هزار مخلوط و سمپاشی شود.